रुकुम पूर्व– रुकुम पूर्वमा गत आर्थिक वर्षमा १६६ किशोरी २० वर्ष नपुग्दै गर्भवती बनेका छन् । जिल्लास्थित स्थानीय तहका स्वास्थ्य शाखा कार्यालयका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा रुकुम पूर्वमा १६६ किशोरी २० वर्ष नपुग्दै गर्भवती बनेका हुन् । 

रुकुम पूर्वमा हालसम्म बालविवाहको यकिन तथ्यांक नभए पनि २० वर्ष नकट्दै गर्भजाँच गराउने किशोरीको संख्या ठूलो छ । शिक्षा, चेतना अभाव तथा गरिबीका कारण दूरदराजमा अझै बालविवाहको समस्या विद्यमान छ । सोही कारण सानै उमेरमा आमा बन्ने र शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारका अवसरबाट वञ्चित हुनुपर्ने बाध्यता छ ।

पुथाउत्तरगंगा गाउँपालिकाको स्वास्थ्य शाखाका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा १९ जना २० वर्ष मुनिका किशोरीले गर्भजाँच गराएका छन् । गाउँबस्तीमा धेरै बालविवाह हुने गरे पनि स्वास्थ्य संस्थामा गर्भजाँच गराउन आउनेको संख्या कम रहेको गाउँपालिकाका स्वास्थ्य संयोजक समीर गिरीले जानकारी दिए । 

भूमे गाउँपालिकामा गत आर्थिक वर्षमा २० वर्षमुनिका ६४ किशोरी पहिलो पटक गर्भजाँच गर्न आएको स्वास्थ्य संयोजक उपेन्द्र यादवले बताए । यस्तै, सिस्ने गाउँपालिकामा ८३ जना २० वर्षमुनिका किशोरीले गर्भजाँच गर्न आएको तथ्यांक रहेको गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखाका सह–संयोजक पुष्पा ओलीले बताइन् ।

बालविवाह न्यूनीकरणका क्षेत्रमा सरकारी तथा गैरसरकारी निकायले बर्सेनि करोडौँ रुपैयाँ खर्चिए पनि त्यसको प्रभावकारिता देखिएको छैन । रुकुम पूर्वमा छिटो विवाह गरेर गर्भवती हुनेमा १६ देखि २० वर्षमुनिका किशोरी रहेका छन् । नेपालमा २० वर्षमुनिका किशोर–किशोरी र बालबालिकाको विवाह कानुनी रूपमा वर्जित छ ।  तर, जिल्लामा २० वर्ष उमेर नपुग्दै गर्भवती भएका विवाहित किशोरी र बालिकाको संख्या डरलाग्दो छ । 

मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ को दफा १७३ मा २० वर्ष उमेर नपुगी बिहे गर्नु, गराउनुलाई बालविवाहको अपराध मानिएको छ । यसरी गरिएको बालविवाह बदर हुने, बालविवाह गर्ने, गराउनेलाई ३ वर्षसम्म कैद र ३० हजार रुपैयाँसम्म जरिमाना अथवा दुवै सजाय हुने व्यवस्था छ । 

किशोरी, किशोर दुवै २० वर्ष नपुगी विवाह गर्न नपाउने कानुनी प्रावधान रहे पनि रुकुम पूर्वमा कानुनको पालना र कार्यान्वयनको पाटो फितलो देखिएको छ । सोही कारण भविष्यमा उक्त घरपरिवारले शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारलगायत क्षेत्रमा समस्या झेल्नुपरिरहेको छ । छिटो बिहेले किशोरी शारीरिक, मानसिक जोखिममा परिरहेका छन् ।