गुल्मी ।  मालिका गाउँपालिका–४ का १२ वर्षे अमृत अर्याल दैनिक तीन घण्टाको पैदल यात्रापछि विद्यालय पुग्छन् । हुन् त, उनको घर नजिकै सामुदायिक विद्यालय छ । सो विद्यालयमा नेपाली माध्यमबाट पढाई हुन्छ । तर परिवारका सदस्यको अंग्रेजीप्रतिको मोहले घरभन्दा टाढाको विद्यालय पढ्न बाध्य भएको उनी बताउँछन् । 

कक्षा ७ मा पढ्ने उनी घर अर्खबाङ्गदेखि मालिका–३ ह्वाङ्दीमा पुग्छन् । उनीसँगै सो गाउँका करिब ५० जना विद्यार्थी लामो यात्रा तय गरेरैै विद्यालय पुग्न बाध्य छन् । गाउँको विद्यालयमा राम्रो र अंग्रेजी माध्यमबाट पढाई नहुनुमा उनीहरुकाे दुखेसाे छ । 

विद्यार्थीको बाध्यतामा अभिभावक समेत दुखी छिन् । लामो बाटोमा नानीहरुले विभिन्न समस्या भोग्नु पर्ने ७३ वर्षीया तिलमती बुढाले बताइन् । 'त्यति टाढाको विद्यालय नगए पनि हुन्थ्यो भन्ने लाग्छ, आउँदा जाँदा एक झर पानी परे मेरा आँखाबाट आँसु झर्छन्', उनले भनिन्, 'नाति–नातिनाको भविष्यका लागि जोखिम मोलेरै भए पनि पढ्न पठाउनुपरेको छ ।' 

मालिका–३ मा रहेको देवीस्थान माध्यमिक विद्यालय अङ्ग्रेजी माध्यमबाट कक्षा १० सम्म अध्यापन हुने गाउँपालिकाकै एउटा मात्रै विद्यालय हो । विसं २०५० मा स्थापना भएको विद्यालयमा २०६७ देखि अङ्ग्रेजी माध्यमको पढाइ सुरु भएको प्रधानाध्यापक नारायणप्रसाद अर्यालको भनाइ छ । विद्यालयमा अहिले दुई सय ५७ विद्यार्थीले अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पढिरहेको उनले बताए । 

अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पढाइ हुने भएपछि विद्यालयमा छिमेकी जिल्ला बागलुङको निगलपानी, चिसापानी र गङ्गरेका विद्यार्थी आउने गरेका छन् । गाउँमा एकमात्र अङ्ग्रेजी माध्यमको विद्यालय भएपछि टाढाका विद्यार्थी पढ्नका लागि आउने गरेको विद्यालयका विज्ञान शिक्षक विकास तामाङले जानकारी दिए। 

विद्यालयमा स्थायी दरबन्दीको अभावका कारण आर्थिक जोखिम मोल्दै भए पनि विद्यालयले अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पढाइरहेको छ । चार जना प्राथामिक तहका स्थायी शिक्षकसहित तीन निम्न माध्यमिक र एक माध्यमिक तह गाउँपालिका अनुदान शिक्षक छन् । बाँकी छ शिक्षक र तीन कर्मचारी निजी स्रोतमा छन् । 

गाउँका अन्य विद्यालयमा विद्यार्थीको सङ्ख्या निरन्तर घट्दा पनि अङ्ग्रेजी माध्यमले गर्दा यस विद्यालयमा विद्यार्थी नघटेको प्रधानाध्यापक अर्यालको भनाइ छ । 

पुल नहुँदा सास्ती

अर्खबाङ्गबाट देवीस्थान माध्यमिक विद्यालयमा पुग्नका लागि दुई ठूला खोला तर्नुपर्दछ । जुन वर्षायाममको समयमा एक्लै र सहजै तर्न सकिन्न । एउटा खोलामा सामान्य झोलुङ्गे पुलले सहज भए पनि अर्को खोलामा पुल नहुँदा वर्षायाममा विद्यार्थी विद्यालय जान पाउँदैनन् । 

कक्षा १० मा पढ्ने जगत विकले आफूहरु प्रत्येक वर्षको वर्षायाममा जोखिम मोल्नुपरेको बताउँछन् । 'बर्खामा खोला तर्न सकिन्न, खोला तर्न नसक्दा यसपटक एक साताभन्दा बढी समय विद्यालय जान सकिन', उनले भने । आफूसँगै अरु सबै विद्यालय वर्खामा विद्यालय जान नपाएको उनले बताए। 

गाउँपालिकाका प्रवक्ता तथा वडा नम्बर ३ का वडाध्यक्ष ज्ञानबहादुर बुढाले पुल बनाउन अहिलेसम्म गाउँपालिकाबाट पहल नभएको बताए । सालझण्डी–ढोरपाटन अन्तर्गतको सडक भएकाले त्यसको मातहतबाट छिट्टै काम हुने उनले बताए ।