स्याङ्जा– स्याङ्जाको फेदीखोला गाउँपालिका वडा नम्बर ३ का अनिल पौडेलले अहिले आफ्नै गाउँघरमा कृषि तथा पशु फार्म सञ्चालन गरेर मनग्य आम्दानी लिइरहेका छन् । वैदेशिक रोजगारीका सिलसिलामा तीन वर्ष कतार बिताएका २७ वर्षीय पौडेल स्वदेश फर्किएर दुई वर्षदेखि गाउँमै कृषिमा रमाइरहेका छन् । 
५ वटा भैंसीबाट व्यवसाय सुरु गरेका पौडेलले यसबाहेक २५ रोपनी जमिनमा टनेल निर्माण गरेर तरकारी खेती गरिरहेका छन् । अहिले पौडेलका महालक्ष्मी कृषि तथा पशु फार्ममा सानाठूला गरेर १३ भैंसी छन् । उनले दैनिक ४० लिटर दूध पोखरा लगेर १ सयदेखि १२० लिटरमा बिक्री गर्दै आएका छन् ।

 

टनेलमा गोलभेंडा, काउली, बन्दागोभी, भिन्डी, सागलगायत तरकारी लगाउँदै आएका पौडेलले भने, ‘गाउँघरको आफ्नै जमिन सदुपयोग गरेर वार्षिक ४ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्न पाएकामा खुसी लागेको छ ।’ 

देशमा रोजगारका अवसर नभएको भनेर दिनहुँ हजार बढी युवा विदेश गइरहेका बेला यहाँका केही युवा भने यसरी आफ्नै गाउँ–ठाउँमा स्वरोजगार बन्ने प्रयास गरिरहेका छन् । आफ्नै लगानीमा केही गर्नेभन्दा पनि अर्कैको काम गरेर आयआर्जन गर्ने भावना विपरीत यहाँका तन्नेरी आफ्नै पसिनामा आफ्नो भविष्य खोज्दै स्वरोजगार बन्ने अभियानमा छन् ।  स्थानीय तहले किसानलाई लक्षित गरेर नीति तथा कार्यक्रम ल्याएपछि त्यस्ता युवाको आकर्षण कृषि पेसामा बढेको छ ।

गाउँपालिकाले वैदेशिक रोजगारबाट फर्किएर आएका युवालाई स्वरोजगार बनाउने योजनानुसार कृषि तथा पशुपालनका लागि अनुदान दिने नीति बनाएको छ ।गाउँपालिकाले उत्पादनमा आधारित १५ प्रतिशत अनुदान दिने र २६ तरकारीमा न्यूनतम समर्थन मूल्य निधारण गरेर किसानलाई अनुदान उपलब्ध गराउँदै आएको गाउँपालिका अध्यक्ष घनश्याम सुवेदीले बताए । उनले भने, ‘पालिकाले अधिकतम युवा तथा किसानलाई कृषिमा व्यावसायिक रूपमा लाग्न हौसला प्रदान गर्ने योजनाअनुसार उत्पादनका आधारमा अनुदान दिने नीति लिएको छ ।’

पालिकाले गाउँठाउँमा रहेको बाँझो जमिनमा खेती गर्ने किसानलाई पनि अनुदान दिँदै आएको छ । सुवेदीका अनुसार बाँझो भएको आफ्नै जमिनमा खेती गर्ने किसानलाई प्रतिरोपनी २ हजार र जमिन भाडामा लिएर खेती गर्ने किसानलाई प्रतिरोपनी २ हजार ५ सय रुपैयाँका दरले अनुदान दिँदै आएको छ ।

 

गाउँपालिकाले अनुदान दिन थालेसँगै २ हजार सय रोपनी बाँझो जमिनमा खेती हुन थालेको र १० करोड रुपैयाँ बराबरको थप खाद्यान्न उत्पादन भएको सुवेदीले बताए । उनले भने, ‘बाँझो जमिनमा खेती गर्ने किसानलाई अनुदान दिन सुरु गरिएसँंगै खाद्यान्न उत्पादनमा वृद्धि भएको छ । रोजगारी सिर्जनाका साथै खाद्यान्न उत्पादनमा पालिकालाई आत्मनिर्भर बनाउन सहयोग पुगेको छ ।’

 

गाउँपालिका कृषि शाखा प्रमुख शिशिर पण्डितले ५२६ किसानले बाँझो जमिनमा खेती गर्न सुरु गरेको र ४० देखि ५० हजार रुपैयाँसम्म अनुदान पाएको जानकारी दिए । उनले भने, ‘एक मुरी धानसमेत उत्पादन नगर्ने किसानले अहिले बाँझो जमिनमा खेती गरेर २५/३० मुरीसम्म धान फलाएका छन् । यस अभियानले पालिकाभित्र जमिन बाँझो राख्ने प्रवृत्तिलाई निरुत्साहन गर्दै खेतीपातीमा लाग्न किसानलाई उत्साहित बनाएको छ ।’

संयुक्त अरब इमिरेट्समा ८ वर्ष बिताएर नेपाल फर्किएका फेदीखोला वडा नम्बर २ का ४६ वर्षीय गंगाधर पौडेल फेरि विदेश जाने योजना भएकामा गाउँपालिकाको अनुदान नीति थाहा पाएपछि योजना बदल्दै आफ्नै ५ रोपनी जमिनमा तरकारी खेती गरेर वार्षिक ३ लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्न सफल भएका छन् ।

 

उनले आफ्नो खेतबारीमा हरियो तरकारी साग, काउली, बन्दाका साथै गोलभेंडा र आलु खेती गर्दै आएका छन् । गाउँपालिकाको सहयोग पाएपछि आफू वैदेशिक रोजगारीलाई छाडेर गाउँघरमै तरकारी खेतीमा लागेको पौडेलले बताए । उनले भने, ‘अर्काको देशमा गएर पसिना बगाउनुभन्दा आफ्नै गाउँघरमा परिवारसँगै बसेर वार्षिक ३÷४ लाख रुपैयाँ कमाउन सकिने भएपछि किन जाने विदेश ? मलाई यहीँ खेतीपाती गर्नुमा खुसी लागेको छ ।’ खेती गर्न चाहनेलाई गाउँपालिकाले अनुदान दिने अनि उत्पादन गरेको वस्तुसमेत घरघरमै पुगेर खरिद गर्ने गरेपछि किसानलाई काम गर्न उत्साहित बनाएको पौडेलको भनाइ छ ।

 

गाउँपालिकाले प्लास्टिक टनेल, हाते ट्रयाक्टर र थोपा सिँचाइ परियोजनाका लागि पनि सहयोग गरेको छ । गाउँपालिकाले वैदेशिक रोजगारीमा गएर कोभिड–१९ का कारण रोजगारी गुमाएका युवालाई प्रतिव्यक्ति २ लाख ५० हजार रुपैयाँका दरले सहयोग गरेको छ । यसरी सहयोग पाउने ११ युवा छन् । 

 

गाउँपालिकाले पालिकाभित्रका किसानले उत्पादन गरेका वस्तु ढुवानीका लागि कृषि एम्बुलेन्स सञ्चालनमा ल्याएको छ । किसानले उत्पादन गरेका तरकारीलगायत वस्तु पालिकाले तिनको घरमै पुगेर हातहातमै पैसा बुझाएर बजार मूल्यअनुसार खरिद गरेर सहकारीमार्फत बिक्री गर्ने गरेको छ । 

 

पालिकाका ५ वटै वडामा संकलन केन्द्रको व्यवस्था छ । किसानले उत्पादन गरेको तरकारी न्यून मूल्यमा बेच्नुपर्ने अवस्था आए न्यूनतम मूल्यमा अपुग रकम गाउँपालिकाले नै थपेर किसानलाई उपलब्ध गराउँछ ।

 

सेतो सहर गल्याङ

गल्याङ नगरपालिका वडा नम्बर २ इलुंगाकी टीकाकुमारी राना दूध बिक्रीबाट मनग्य आम्दानी गर्न सफल भएकी छन् । हर्सिका गाई फार्म सञ्चालन गर्दै आएकी ३० वर्षीया राना दैनिक ८० देखि १२९ लिटरसम्म दूध बिक्री गरेर महिनामा १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्छिन् । आफ्नै घरमा गाई फार्म सञ्चालन गर्दै आएकी रानाको गाई फार्ममा अहिले ५ जर्सी गाई छन् । उनले नगरपालिकाले दिने प्रतिलिटर १५ का दरले वार्षिक ३ लाख रुपैयाँ बढी थप अनुदान पाएकी छन् ।

 

यसबाहेक रानाले गाई खरिदका लागि नगरपालिकाबाट ४० हजार रुपैयाँ अनुदान पाइन् । श्रीमान् नारायण रोजगारीका लागि साउदी गएपछि घरमा यत्तिकै बस्नुभन्दा केही गराैँ भनेर गाई फार्म सञ्चालन गरेकी राना बिहान उठेदेखि साँझसम्म गोठमा रहेका गाईको स्याहारमा व्यस्त हुन्छिन् । दुई छोराछोरी र आमाका साथमा बस्दै आएकी टीकाले आफ्नै फार्ममा एक महिलालाई रोजगारीसमेत दिएकी छन् । 

 

नगरपालिकालाई सेतो सहरका रूपमा विकास गर्ने योजनानुसार प्रतिलिटर दूधमा १५ रुपैयाँका दरले अनुदान दिँदै आएको गल्याङ नगरपालिकाले जनाएको छ । पहाडी जिल्लाको नगरपालिकाका बासिन्दाको कृषि र पशुपालनका माध्यमबाट आयआर्जनको स्रोत बढाउने उद्देश्यले दूधमा अनुदान दिने नीति लिइएको नगर प्रमुख भूपराज अधिकारी बताउँछन् ।

अधिकारीले भने, ‘यहाँका किसानलाई कृषि तथा पशुपालनका क्षेत्रमा प्रोत्साहन गर्ने योजनाअनुसार नगपालिकाले निर्णय गरेर प्रतिलिटर दूधमा १५ रुपैयाँ अनुदान दिँदै आएको छ । यसले किसानलाई दूध उत्पादनमा लाग्न प्रोत्साहन मिलेको छ ।’ 

 

नगरपालिकाले गाईभैंसी खरिदमा समेत अनुदान दिने गरेको छ । यहाँको पशु सेवा शाखाबाट कृषकले भनेको समय प्राविधिक सहयोगसमेत पाउने भएकाले नगरपालिकामा पशुपालन गर्ने कृषक बढ्दै गएका छन् । 

पहिला–पहिला घरमा भएको दूधसमेत बेच्न आनाकानी गर्ने किसान अहिले उत्साहित भएर बिक्री गर्ने गरेको पशुसेवा शाखा प्रमुख सुशील अर्याल बताउँछन् । जति धेरै बिक्री गर्न सक्यो, उति धेरै अनुदान पाउने भएपछि किसानले उत्साहित भएर व्यावसायिक रूपमा गाईभैंसी पालेर दूध बिक्री गर्न थालेको अर्यालको भनाइ छ ।
यसरी अनुदान मात्र आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा ७८ लाख ९९ हजार ९२० रुपैयाँ वितरण गरिएको अर्यालले जानकारी दिए । चालू आवमा किसानले ५ लाख २६ हजार ६६१ लिटर दूध बिक्री गरेका छन् ।

 

दूध बिक्री गर्ने किसान बढ्दै जान थालेपछि नगरपालिकाले सञ्चालन गरेको दूधमा अनुदान कार्यक्रम प्रभावकारी बन्दै गएकोे छ । दूध बेचेर मात्रै महिनामा ९० हजार रुपैयाँसम्म अनुदान प्राप्त गर्ने किसानसमेत छन् ।

गल्याङ वडा नम्बर ११ का अगुवा किसान रुमलाल कँडेलले लामो समयदेखि कृषिलाई नै आफ्नो मुख्य पेसा बनाउँदै आएका छन् । ०६६ देखि कृषि पेसामा लागेका उनले यही पेसाबाट वार्षिक १२ देखि १५ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्दै आएका छन् ।

उनले आफ्नै घर जिम्मुवामा ६५ रोपनी जग्गामा व्यवसाय सञ्चालन गरिरहेका छन् । भगवती भैंसीपालन तथा कृषि बिउ उत्पादन फार्ममार्फत दैनिक ६० लिटर दूध बिक्री गर्दै कँडेलले राम्रो आम्दानी गरेका हुन् । उनको फार्ममा अहिले १४ गाईभैंसी छन् । आफ्नै फार्मबाट नश्ल सुधार गरेर गाईका बाच्छाबाच्छीसमेत उत्पादन गर्दै आएका छन् ।  उनले भने, ‘काम गर्न चाहने किसानलाई नगरपालिकाले सहयोग गरेको छ । सहयोगले हामीलाई काम गर्न थप हौसला मिलेको छ ।’ नगरपालिकाले दूध उत्पादन गर्ने किसानलाई प्रतिलिटरमा दिने अनुदानले गाईभैंसी पालेर दूध बिक्री गर्नेलाई प्रोत्साहन मिलेको देखिन्छ । यसले कृषि पेसामा पनि राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिएको कँडेल बताउँछन् ।

 

उनले करिब ४५ रोपनी जमिनमा आलु, धान र मकैको बिउ उत्पादन गर्दै आएका छन् । यसबाहेक उनले १५ रोपनी जमिनमा गाईवस्तुका लागि आवश्यक घाँस खेतीसमेत गरेका छन् ।  कँडेलले जनक देव, एमएस ४२ जातको आलुको बिउ अनि अरुण–२ मकै तथा राम धान र सावित्री धानको बिउसमेत उत्पादन गरिरहेका छन् । 

 

आफ्नै उत्पादन गण्डकीका स्याङ्जा, कास्की, तनहुँु, लमजुङ र गोरखाका साथै लुम्बिनी प्रदेशका पाल्पा, गुल्मी, अर्घाखाँचीलगायत जिल्लामा बिक्री गर्दै आएका उनले यो वर्ष २५ टन आलु बिक्री गरे । अब एक टन मकै र सात टन धानको बिउ बिक्री गर्ने तयारीमा रहेको उनले बताए ।

 

नगरपालिकाले ऋण लिएर कृषि पेसा गर्नेहरूका लागि कृषि ऋणमा ४ प्रतिशत अनुदान दिँदै आएको छ । आव ०७७/७८ मा नगरपालिकाले कृषि ऋणमा ब्याज अनुदानअन्तर्गत १५ लाख रुपैयाँ वितरण गरेको छ ।  यसबाट २८१ कृषक लाभान्वित भएको नगरपालिकाले जनाएको छ ।